1911-2005

H γνωστή μουσικός, πιανίστας, ίσως η αρχαιότερη της Κύπρου, Vergine [Βιργινία] Yenovkian-Κακομανώλη γεννήθηκε στη Λευκωσία στις 24 Ιανουαρίου του 1911 και πέθανε στη Λεμεσό στις 7 Νοεμβρίου του 2005.

Ήταν η δεύτερη στη σειρά θυγατέρα του μεγάλου συνθέτη και μουσουργού Vahram Yenovkian και της Ρόζας Yenovkian από την Κωνσταντινούπολη. Από τον πατέρα της πήρε τα μαθήματα μουσικής θεωρίας και πιάνου, ο οποίος ήταν ο πρώτος μουσικός και συνθέτης που ήρθε στην Κύπρο με το δίπλωμα τoυ Κονσερβατορίου των Παρισίων « Ecole Normale».

Μετά από πολλές μετακινήσεις της οικογένειας της από την Κωνσταντινούπολη, Ελλάδα, Αίγυπτο κατέληξαν στην Κύπρο, όπου έμειναν μέχρι το θάνατό τους.

Η Vergine τελείωσε τη Σχολή Καλογραιών της Λευκωσίας και μιλούσε καλά 5 γλώσσες. Στην ηλικία των επτά ετών συνόδευε στο πιάνο τον πατέρα της που έπαιζε βιολί στο Βουβό Κινηματογράφο. Η ζωή της ήταν πολυτάραχη, μεταξύ Κύπρου και Κωνσταντινούπολης, πατρίδας των γονιών της. Τελικά καταστάλαξε στη Λεμεσό, όπου γνώρισε και παντρεύτηκε τον εξαίρετο μουσικό Αλέκο Κακομανώλη και απέκτησε τρεις θυγατέρες, τη Βιολέτα, τη Janet και τη Σόνια τις οποίες μεγάλωσε μέσα στη μουσική από βρεφική ηλικία.

Απ’ αυτή τη μουσική οικογένεια ξεπήδησαν αρκετοί καταξιωμένοι μουσικοί όπως η κόρη της μαέστρος Βιολέτα Κακομανώλη, η εγγονή της βιολοντσελίστρια Μαριλίζα Παπαδούρη, ο εγγονός της κιθαρίστας Πάνος Χατζηνικολάου και η εγγονή της Βιργινία Παπαδούρη, άριστη στο πιάνο. Οι δύο οικογένειες Υenovkian και Κακομανώλη έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην διάδοση της μουσικής στην Κύπρο.

Εργάσθηκε ως δασκάλα του πιάνου και του ακορντεόν. Συνόδευσε πολλούς εξαίρετους καλλιτέχνες του εξωτερικού που κατέρχονταν κατά καιρούς στην Κύπρο για συναυλίες. Επίσης συμμετείχε στην οικογενειακή ορχήστρα .Ποιος παλιός Λεμεσιανός δε θυμάται την ορχήστρα με κύρια μέλη της την Vergine Υenovkian- Κακομανώλη, τον σύζυγό της Αλέκο Κακομανώλη και τον αδελφό της Siroun [Σπύρο] Yenovkian. Δούλεψε μ’ αυτή την ορχήστρα στα καλύτερα κέντρα και ξενοδοχεία της Κύπρου, όπως το «Forest Park» στις Πλάτρες, καθώς και το «Maxim» και «Όασις» στη Λεμεσό. Επίσης δούλεψε και στη Λευκωσία, την Αμμόχωστο, στην Αλεξάνδρεια, στη Βαγδάτη και στο Λονδίνο.

Ποτέ δεν αρνήθηκε τη βοήθειά της σε όποιον της τη ζητούσε, έτσι έπαιζε εντελώς ανιδιοτελώς σε παραστάσεις για φιλανθρωπικό σκοπό. Συνεργάσθηκε στενά και σχεδόν έπαιξε σε όλες τις παραστάσεις που οργάνωσε η γνωστή καθηγήτρια Lilly Houri σε συνεργασία με διάφορα φιλανθρωπικά ιδρύματα, καθώς επίσης και με τα χορωδιακά σχήματα του Πνευματικού Ομίλου Λεμεσού στα οποία μαέστρος ήταν η κόρη της Βιολέτα Κακομανώλη. Επίσης δίδαξε σε πολλά παιδιά μουσική εντελώς ανιδιοτελώς, γιατί είχε καταλάβει το ταλέντο τους.

H Vergine Yenovkian- Κακομανώλη άφησε πίσω της ως κληροδότημα στην κόρη της Βιολέτα Κακομανώλη ένα μεγάλο αρχείο που περιλαμβάνει ένα μεγάλο φάσμα από κλασική μουσική, μοντέρνα μουσική, Ελληνική και ξένη Οπερέτα, Όπερα κ.ά.

Η Vergine Yenovkian- Κακομανώλη κατάφερνε να εμπνέει την αγάπη για τη μουσική σε όποιον την πλησίαζε. Αγαπούσε και ζούσε για τη μουσική και ήταν περήφανη, γιατί τέσσερα εγγόνια της ασχολούνταν με τη μουσική.

Όταν, λίγο πριν πεθάνει, την τίμησε η Αρμενική Κοινότητα ως το αρχαιότερο και σημαντικότερο μέλος της, την ρώτησε ένας δημοσιογράφος πού οφειλόταν η μακροβιότητά της , αυτή απάντησε: «Στη μουσική»

VERGINE YENOVKIAN- KAKOMΑΝΩΛΗ

[Απόσπασμα από συνέντευξη που έδωσε στην εγγονή της Μαριλίζα Παπαδούρη , βιολοντσελίστα, το 1999]

> Γεννήθηκα το 1911 στη Λευκωσία και δυο χρόνια μετά ξαναγύρισε όλη η οικογένεια στην Κωνσταντινούπολη, όπου μείναμε μέχρι το 1924

> Σε ηλικία 8 χρόνων άρχισα μαθήματα πιάνου στην Κωνσταντινούπολη. Καθηγητής μου ήταν ο πατέρας μου Vahram Yenovkian, διπλωματούχος βιολιστής και συνθέτης από την Ecole Normale του Παρισιού.

> Σε ηλικία 12 χρόνων συνόδευα όλους τους μαθητές του πατέρα μου και τον ίδιο σε συναυλίες.

> Σε ηλικία 14 χρόνων επιστρέψαμε στη Λάρνακα, όπου εγκατασταθήκαμε, αφού προηγουμένως μείναμε ένα χρόνο στην Ελλάδα, στον Πειραιά και στο Βόλο.

> Στο Βόλο συνόδευα τον πατέρα μου στο πιάνο για το βουβό κινηματογράφο και αργότερα στη Λάρνακα στο «ΣΙΝΕ ΡΟΣ» και στο Σινεμά «ΜΑΚΡΗΣ»

> Μετά τα 14 χρόνια μου πήγαμε στη Λευκωσία, όπου με τον πατέρα μου παίζαμε στον κινηματογράφο «ΠΑΝΘΕΟΝ». Στη Λευκωσία φοίτησα επίσης στη Σχολή Καλογραιών, ενώ στην Κωνσταντινούπολη φοίτησα σε Αρμενικό σχολείο.

> Στην Κωνσταντινούπολη μέναμε στο δρόμο όπου ήταν το παλάτι του Εμβέρ Πασά. Βλέπαμε να περνούν έξω από το σπίτι μας καθημερινά ο Εμβέρ Πασάς και ο Κεμάλ Ατατούρκ, επίσης πολλοί στρατιώτες Αλγερινοί, Γάλλοι κ.ά. [Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος τότε] Ήταν τότε που ο πατέρας μου πήγε στη Γαλλία για να σπουδάσει και, όταν κηρύχτηκε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, έκλεισαν όλα τα σύνορα και αυτός κατάφερε να φτάσει μέχρι την Κύπρο, όπου έμεινε μόνος του για 4 χρόνια μέχρι να τελειώσει ο Πόλεμος το 1918. Τότε κατάρτισε τις πρώτες χορωδίες στην Κύπρο και δίδασκε μουσική σε όλες τις πόλεις της Κύπρου.

> Μετά το τέλος του Πολέμου ο πατέρας μου γύρισε πίσω στην Κωνσταντινούπολη απ’ όπου ξαναφύγαμε όλοι μαζί, εκτός από τους γονείς του, για την Ελλάδα το 1923/24 και μετά από ένα χρόνο ήρθαμε στην Κύπρο.

> Στην Κύπρο κυκλοφορούσα με ποδήλατο, όταν καμιά γυναίκα στην Κύπρο δεν τολμούσε να καθίσει σε ποδήλατο

> Σε ηλικία 16/17 χρόνων αγόρασα μόνη μου το πιάνο μου, αφού δανείστηκα χρήματα από τον Glassner, τον καλύτερο φωτογράφο της Λάρνακας τότε. Ήμουν διάσημη τότε, όλοι με ξέρανε. Δεν είχε άλλη γυναίκα πιανίστρια… Ήμουν η μόνη. Και μικρή και πιανίστρια…

> Η οικογένεια Yenovkian εμφανίστηκε σε συναυλία με όλα τα μέλη της για πρώτη φορά στην Κύπρο to 1924 και όλοι έμειναν έκπληκτοι. Ο πατέρας μου, ο μεγάλος αδελφός μου Siroun Yenovkian , η αδελφή μου Isabella Yenovkian και εγώ. Υπάρχει το πρόγραμμα αυτής της συναυλίας.

> Αργότερα δουλέψαμε στο ξενοδοχείο « Fοrest Park» στις Πλάτρες και στο κέντρο «Όασις» και «Μαξίμ» στη Λεμεσό. Ήταν η εποχή που όλη η αριστοκρατία της Αλεξάνδρειας έρχονταν για διακοπές στις Πλάτρες. Εκεί ερχόταν και ο βασιλιάς της Αιγύπτου Farouk.

> Τον παππού σου Αλέκο Κακομανώλη τον γνώρισα στο κέντρο «Όασις», όταν μου ζήτησαν να παίξω με μια Ιταλική ορχήστρα μέσα στην οποία έπαιζε και ο παππούς. Πήγα υποτίθεται για μια νύχτα, για να αντικαταστήσω τον πιανίστα, αλλά τελικά μου έκαναν πρόταση με συμβόλαιο για 6 μήνες. Ήταν ωραία ορχήστρα, παίζανε κλασικά…Ήταν σπουδασμένοι οι μουσικοί, τελειωμένοι από Πανεπιστήμια και Κονσερβατόρια.

> Από ‘κει έφυγα μόνη μου και πήγα στην Αλεξάνδρεια, όπου ήταν και η μικρή αδελφή μου Eliza αδελφή νοσοκόμα σ’ ένα νοσοκομείο. Δούλεψα ως πιανίστρια σ’ ένα χώρο που τον είχαν Έλληνες, ο ιδιοκτήτης ονομαζόταν Σαρρής.

> Με τον παππού σου αργότερα πήγαμε και δουλέψαμε μαζί στη Βαγδάτη και στο Λονδίνο

> Δηλ. Δούλεψα ως πιανίστρια στην Ελλάδα [ Βόλο], στην Κύπρο [ Λευκωσία, Αμμόχωστο, Λάρνακα, Λεμεσό, Πλάτρες ], στη Βαγδάτη, στο Λονδίνο….

Το 1999, στα 88 της χρόνια η γιαγιά μου μού είπε: «Ελπίζω να μη βαρεθείς και να παραιτήσεις κάποτε το cello. Πρέπει να βρεις κι άλλους μουσικούς και να γυρίσετε τον κόσμο. Αν μπορούσα θα σε συνόδευα εγώ, αλλά είμαι 88 χρονών…! Παίζω πιάνο κάθε τόσο, όταν έχω διάθεση, αλλά δεν μπορώ να ταξιδεύω πια…»

Και μου έπαιξε το Adagio από μια σονάτα του Beethoven.

Η Μαριλίζα Παπαδούρη, που πήρε τη συνέντευξη, ανήκει στην 5η γενιά μουσικών από την οικογένεια Yenovkian. Ανήκε στη Λαϊκή ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης» και συνεργάσθηκε επίσης με τον Στέφανο Κορκολή, τον Χρίστο Λεοντή και άλλους διακεκριμένους συνθέτες.

Άλλα μέλη μουσικοί:
Ο πατέρας του Vahram Yenovkian ήταν μουσικός και το όνομά του ήταν Hambartzun Yenovkian. O γιος του Vahram Yenovkian, υπήρξε μουσικοσυνθέτης και εξέχων βιολιστής. Ήταν ο πρώτος μουσικός που ήρθε στην Κύπρο με δίπλωμα της «Ecole Normale» του Παρισιού. Δίδασκε μουσική από τη μια άκρη της Κύπρου ως την άλλη. Δημιούργησε χορωδίες και έκανε συναυλίες αλλά και οικογενειακές συναυλίες.

Τα παιδιά του Vahram Yenovkian:
Isabella , πιανίστας
Vergine, πιανίστας
Siroun, συνθέτης, βιολιστής, πιανίστας, κλαρινετίστας, σαξοφωνίστας και ακορντεονίστας.
Levon, πιανίστας και ιδιοκτήτης του πρώτου μουσικού καταστήματος [με μουσικά όργανα και μουσικά βιβλία] της Κύπρου με το όνομα «Leon’s Music Store» στη Λευκωσία και μετέπειτα στη Λεμεσό. Σήμερα το συνεχίζει ο εγγονός του Leo Karageusian και βρίσκεται στη Λεμεσό.

Τα εγγόνια του Vahram Yenovkian:
Βιολέτα Κακομανώλη, πιανίστας, συνθέτρια, μαέστρος και φιλόλογος
David Yenovkian, πιανίστας, ενορχηστρωτής

Τα δισέγγονα του Vahram Yenovkian:
Μαριλίζα Παπαδούρη, βιολοντσελίστα
Βιργινία Παπαδούρη, πιανίστα
Πάνος Χατζηνικολάου, κιθαρίστας, με δικό του μουσικό συγκρότημα στη Γερμανία.

Τα τρισέγγονα του Vahram Yenovkian:
Janet Μιχαηλίδου, διδάσκεται πιάνο
Μιχάλης Μιχαηλίδης, διδάσκεται πιάνο και κιθάρα και
Ρωμύλια Μιχαλούδη, διδάσκεται πιάνο και βιολοντσέλο